Artık hayatlarımız dijital alemle iç içe geçmiş durumda. Dijital ayak izi de sosyal medyada fotoğraf paylaşmaktan, online alışverişe kadar her tıklamayla birikiyor. Bir ortamda “Konuştuklarımızı dinliyorlar işte, daha az önce termosa ihtiyacım var demiştim şimdi önüme hep termos reklamları çıkıyor.” minvalinde cümleler kursak bile birçoğumuz bu işin boyutlarını çok da dert etmeden interneti kullanmayı sürdürüyoruz.
Dijital ayak izi örnekleri kim olduğumuz, neleri sevdiğimiz, nerede yaşadığımız gibi kişisel bilgiler ve daha fazlasının kalıcı bir kaydı olarak özetlenebilir. Peki internet ayak izi tam olarak nedir ve ne için kullanılır? Bu makalede, dijital ayak izi nasıl silinir, dijital ayak izini kimler görebilir gibi soruların yanıtlarını aradık.
Dijital ayak izi nedir?
Bir çölde yürüdüğünüzü hayal edin. Arkanızda bıraktığınız her adım ayaklarınızın da birer izini bırakacaktır. Şimdi de arkanızdan izlerinizi takip eden biri olduğunu düşünün, bu kişi basit tahminlerle bile ayağınızın ortalama kaç numara olduğunu, ne tür bir ayakkabı giydiğinizi hatta boyunuzu bile tahmin edebilir.
Peki ya internette bıraktığımız izler nasıl oluşuyor? Onlar tahmini olmaktan çok uzakta. Bu internet ayak izleri sayesinde bir tüketici olarak neleri sevdiğimiz ya da nelere ihtiyaç duyduğumuzdan tutun, neye ihtiyaç duyabileceğimize dair hedefi giderek daha da isabetli vuran tahminler yapılmakta.
Dijital ayak izimiz, esasen çevrim içi faaliyetlerde bulunurken geride bıraktığımız veri izleridir
Buna sosyal tarama geçmişi, medya paylaşımları, aratmalar, e-postalar, beğenilerimiz, beğenmediklerimiz, konum verilerimiz ve hatta ziyaret edilen web siteleri dahildir. Bunu, çevrim içi varlığımızı sergileyen sanal bir ekmek kırıntısı izi olarak da düşünebiliriz.
Bıraktığımız dijital ayak izine örnekler:
- Aktif dijital ayak izleri
- Pasif dijital ayak izleri
Yaptığımız her şey, hem kasıtlı hem de kasıtsız olarak çevrim içi bir dijital ayak izi bırakır. Dijital ayak izi türlerini yukarıdaki gibi iki başlıkta ele alabiliriz.
Aktif dijital ayak izleri
- Bilgi paylaşımı: Bir sosyal medya hesabı oluşturduğunuzda, bir bültene kaydolduğunuzda veya çevrim içi bir form doldurduğunuzda kişisel bilgilerinizi aktif olarak paylaşmış olursunuz.
- İçerik yayımlama: Sosyal medyada yorum, resim veya video yayınladığınızda, çevrim içi etkinliğinizin bir kaydını oluşturursunuz.
- Satın alma işlemleri: Çevrim içi alışveriş yaptığınızda ödeme bilgilerinizi üçüncü taraf bir şirkete vermiş olursunuz.
Bunlar, sosyal medya gönderileri, bloglar ve e-postalar gibi dijital kimliğinizle yaptığınız eylemlerinizin kaydıdır. Bilinçli olarak girdiğiniz bilgiler ve paylaşımlarınız aktif dijital ayak izinizin bir parçasını oluşturur.
Pasif dijital ayak izleri
Kasıtsız oluşan pasif ayak izleri, biz kullanıcıların açık bilgisi olmadan toplanan verilerden kaynaklanır. Mesela çevrim içi davranışlarımızı izleyen web sitesi çerezleri veya tarayıcılar tarafından kaydedilen tarama geçmişimiz.
Dijital ayak izi neden bu kadar önemli?
Her ne kadar başlangıçta kulağa zararsız gelse de, dijital ayak izi, kimlik ve gizlilik üzerinde kalıcı bir etkiye sahip olabilir. İncelemelerinizi ve düşüncelerinizi çevrim içi olarak yayımladığınızda, aynı zamanda etkileşimde bulunduğunuz web siteleri ya da şirketler ilgi alanlarınızı, siyasi inançlarınızı ve toplumsal görüşlerinizi belirleyerek dijital profilinizi oluşturmak için de kullanılabilir.
Bir yandan dijital ayak izlerimiz arkadaşlarla bağlantı kurmak, yeni şeyler öğrenmek ve hatta iş bulmak için bile kullanılabilir. Öte yandan reklamlarla bizi hedef almak, hareketlerimizi takip etmek ve hatta kimliklerimizi çalmak için de kullanılabilirler. Bu sebeple bir noktada kaçınılmaz olarak bıraktığımız dijital ayak izlerinden en iyi şekilde yararlanmak, sürekli bilgi izlerimizi bırakmaktan ya da tamamen kaçınmaktan değil, dengesini doğru bir şekilde tutturmaktan geçiyor.
Her şeyde olduğu gibi bazı avantaj ve dezavantajları da var! Dijital ayak izinin iyi ve kötü yönlerine bakalım:
Dijital ayak izinin artıları:
- Dolandırıcılık faaliyetleri dijital ayak izleri kullanılarak takip edilebilir.
- Şirketler, müşterilerin tercihlerine göre kullanıcılara ürün önerebilir.
- Kişiselleştirme.
- Saklanan bilgilerin hızlı bir şekilde geri çağırabilme rahatlığı.
- İşe alım uzmanları, dijital ayak izlerini kullanarak iş pozisyonları için doğru adayları bulabilirler.
Dijital ayak izinin eksileri:
- Potansiyel olarak kimlik veya veri hırsızlıklarına yol açabilir.
- Dijital ayak izleri çoğu zaman silinemez ve kalıcıdır.
- Gizlilik kaybı.
- İstenmeyen istekler/iletişimler.
Kendinizi Google’da aratmayı denediniz mi? Acaba hangi sitede fi tarihinden kalma ne yorumlar bırakmışsınız? Tamamen unuttuğunuz lise döneminize ait eski profil resminize bile rastlama ihtimaliniz yüksek!
Dijital ayak izi nasıl silinir? Bunun somut bir yanıtı olmasa bile azaltmak için yöntemler mevcut:
- Gizlilik ayarlarını inceleyin ve düzenleyin.
- Kullanmadığınız hesapları silin.
- Çevrim içi varlığınızı takip ve kontrol edin.
- Özel tarama modlarını kullanın.
- Tarayıcı çerezlerini ve önbelleğini düzenli olarak temizleyin.
- Veri toplama dışında kalma
- Çevrim içi hesaplarınızı düzenli olarak kontrol edin
- Çevrim içi profillerinizi güncelleyin ve optimize edin
İrili ufaklı her dijital aktivitemizin izi mevcut. Yani dijital ayak izini silmek ya da tamamen yok etmek mümkün değil. Yine de yukarıda bahsettiğimiz adımlarla olası bir riski azaltabiliriz.
Gizlilik ayarlarınızı inceleyin ve düzenleyin
İşe sosyal medya hesaplarınızı denetleyerek başlayabilirsiniz. Gizlilik ayarlarınızı düzenleyerek profilinizi, gönderilerinizi ve kişisel bilgilerinizi kimlerin görüntüleyebileceğini tercihlerinize göre sınırlayın. Bu ayarlamaları yaptıktan sonra değişen tercihlerinize uyum sağlaması için bu ayarları düzenli olarak güncelleyin.
Kullanmadığınız hesapları silin
Artık kullanmadığınız veya ihtiyaç duymadığınız hesapları kapatmayı düşünebilirsiniz. Sahip olduğunuz her hesap potansiyel bir veri toplama kaynağıdır. Kullanılmayan hesapları ortadan kaldırarak dijital ayak izinizi azaltırsınız.
Çevrim içi varlığınızı yönetin
Çevrim içi paylaştığınız içeriklere dikkat edin. Ne kadar az bilgi, o kadar silik bir ayak izi diyebiliriz. Kişisel bilgilerinizi paylaşmadan önce iki kez düşünün. Çevrim içi hesaplarınızın gizlilik ayarlarını ve güvenlik özelliklerini düzenli olarak incelemeye zaman ayırın. Toplanan verilerden haberdar olduğunuzdan ve bunlara kimlerin erişebileceği konusunda kontrol sahibi olduğunuzdan emin olun.
Özel tarama modlarını kullanın
Hassas aramalar yaparken veya kişisel hesaplara erişirken tarayıcınızın özel veya gizli modunu kullanın. Bu, arama geçmişinizin ve oturum açma bilgilerinizin saklanmasını engeller.
Veri toplama dışında kalma
Birçok çevrim içi hizmet, reklam amaçlı veri toplamayı devre dışı bırakma seçeneği sunar. Sık ziyaret ettiğiniz web sitelerinin gizlilik ayarlarını inceleyin ve tercihlerinizi buna göre düzenleyin.
Tarayıcı çerezlerini ve önbelleğini düzenli olarak temizleyin
Çerezler ve önbelleğe alınan veriler, dijital ayak izinizin önemli bir kısmına katkıda bulunabilir. Çevrim içi etkinlikleriniz hakkında depolanan veri miktarını azaltmak için tarayıcınızın çerezlerini ve önbelleğini düzenli olarak temizleyin.
Çevrim içi profillerinizi güncelleyin ve optimize edin
Çevrim içi profillerinizi doğru ve alakalı bilgilerle güncel tutun. Başarılarınızı ve katkılarınızı vurgulamak için profillerinizi optimize edin.
Sonuç olarak, çevrim içi ve çevrim dışı yaşamlarımızın giderek daha fazla iç içe geçtiği bir dünyadamdijital ayak izi nedir anlamak, sorgulamak ve yönetmek her zamankinden daha önemli. Tamamen silmek zor olsa da, internet ayak izini kimler görebilir gibi bilgileri kontrol etmek için bazı adımları atmak, gizliliğimizi korumada başarılı bir yol kat edebilir.
Veri güvenliği demişken bu konulara da göz atmak isteyebilirsiniz:
